İsmet İnönü Ve Satranç

İsmet İnönü ve Satranç

Sene 1972. Tüm dünya nefesini tutmuş satranç dünyasının yaramaz çocuğu Fischer ile beyefendi Spassky'nin Dünya Şampiyonluğu için mücadelesini izlemektedir. Tahta başında oynanan sadece satranç değildir; bu aslında bir tür Amerikan ve Rus tarzı yaşamın mücadelesidir. Galip gelen oyuncu Dünya Şampiyonu olmakla kalmayacak, aynı zamanda mensubu olduğu rejimin daha zeki insanlar yaratabildiğinin ispatlamış olacaktır.

Türkiye'deki satranç severler de "Asrın Satranç Maçı"na ilgisiz kalmazlar. Tüm satranç severler arasında ise bir ismin çok ayrı bir yeri vardır; Bu isim İsmet Paşa'dır.

"Milli Şef" İsmet İnönü tüm gelişmeleri heyecanla izlemektedir. Fischer rakipleri Larsen ve Taimanov'u 6-0'lık inanılmaz skorlarla yendikten sonra ilk oyunu adeta intihar edercesine kaybetmiştir. İkinci oyuna da kamera gürültülerini protesto amacıyla çıkmayınca Fischer daha ünvan maçının başında 2-0 yenik duruma düşmüştür.

Ünvan maçını bırakmaya karar veren Fischer son anda maçın hakemi Lothar Schmidt tarafından ikna edilir ve üçüncü maça çıkar. Siyahlarla oynayan Fischer çok parlak biçimde oyunu kazanır. Sonraki oyunlarda da 3 galibiyet elde eden Fischer 8. oyun sonunda 4-2 öne geçmeyi başarmıştır.

Ünvan maçının devam ettiği sırada Maltepe'de Pempe Köşk'te kalmakta olan İsmet İnönü tüm bu heyecanlı gelişmeler üzerine etrafındakilere "Satranççı birini gönderin de anlatsın bakalım neler olup bitiyor" der ve "Aklı başında birini getirin" diye ekler.

İsmet İnönü'nün Şükrü Saraçoğlu ile Ankara Satranç Kulübü'nde oynadığı satranç takımı görülmekte. (Sertaç Dalkıran Satranç Müzesine aittir)

Profesör Sami Büyükgökçesu

Yıllar sonra Diş Hastalıkları ve Tedavisi anabilim dalında Profesör olacak milli satranççılarımızdan Sami Büyükgökçesu, o günlerde daha Üniversite birinci sınıf öğrencisi iken Paşa'nın huzuruna çıkacağını hayal bile etmemektedir herhalde. Kendisini tanıyan ve satranççılığını bilen gazeteciler, Gökçesu Florya plajında güneşlenirken apar topar gelirler ve kendisini İsmet İnönü'ye götüreceklerini söylerler. Bir minübüsle Sami Büyükgökçesu hemen Şişli'deki evine götürülür ve orada takım elbiselerini giyen Sami Büyükgökçesu, İsmet Paşa'nın Maltepe'de ikamet ettiği Pempe Köşk'e bırakılır.

İsmet Paşa'ya takdim edilen 21 yaşındaki Büyükgökçesu ile İsmet İnönü hemen satranç tahtasının başına geçerler. Büyükgökçesu Paşa'nın satranç bilgisinin az olabileceğini düşünerek Fischer ile ilgili bazı ön bilgiler verir; onun nasıl Rus satranççıları hegomonyasını darmadağın ettiğini, finale nasıl şaşırtıcı skorlar ile geldiğini anlatır. Paşa ilgiyle dinler ama bir süre sonra Gökçesu aslında anlattıklarının çok da gerekli olmadığını fark edecektir.

Maçın üçüncü oyununa yavaş yavaş bakmaya başlarlar. Büyükgökçesu arada bazı hamleleri açıklamakta, Paşa da sindire sindire oyunu takip etmektedir. Tabii ki İsmet Paşa'nın duyma zorluğundan dolayı Sami Büyükgökçesu epey yükse sesle konuşma zorunda kalır.

Oyunda açılış Benoni olur. Siyahla oynayan Fischer bu oyunda şaşırtıcı 11...Ah5 hamlesini yaparak çok keskin bir konum yaratır. Zamanla baskıyı arttıran Fischer ters renkli fillerin olduğu bir konumda kuvvetli bir saldırı gerçekleştirir ve Spassky terk etmek zorunda kalır. Aslında Spassky'nin terk ettiği konumda herhangi bir taş kaybı yoktur. Sıradan bir satranççı için anlaşılması zor bir terktir. Bu noktadan sonra olanlar için Sami Büyükgökçesu'nun sözlerine kulak verelim:

"Spassky pek çok iyi satranççının bile anlamakta zorluk çekeceği bir şekilde terk etmişti. Açıkçası ben de oyunu ilk kez gördüğümde şaşırmış ve ancak uzun bir düşünceden sonra terkin nedenini anlayabilmiştim. Paşaya terk edişin nedenini açıklamaya hazırlanırken birden Paşa 5 hamlelik görülmesi zor bir devam yolunu bir çırpıda tahtada gösteriverdi. Şaşkına dönmüştüm. Profesyonel olarak satranç oynamayan ve ilerlemiş yaştaki bir insanın (İsmet İnönü o sırada 88 yaşındaydı. SO.) bu şekilde devam yolunu gösterebilmesini 32 yıl geçmiş olmasına rağmen bugün bile hayretler içinde hatırlıyorum"

Beyazla oynayan Spassky'nin terk ettiği bu konumda İsmet İnönü hemen kazancı gösteriverir: 42. Şe3 Vd1! 43. Vb2 Vf3 44.Şd4 Ve4 45. Şc3 Ve1! ve sonraki hamlede 46...Ve5 mat!

Bu şaşkınlığı fark eden Paşa sık olarak "evladım" diye hitap ettiği Gökçesu'ya harp yıllarında 2000 sayfalık satranç "tahlilleri" olduğunu ve dünya satrancındaki gelişmeleri yakından takip ettiğini söyler.

İsmet İnönü: "Fischer ne zamandan beri İngiliz oynuyor?"
Bu oyunun devamında Gökçesu birkaç önemli oyunu daha İsmet İnönü'ye gösterir. Sekizinci oyunda Fischer'in değişmez 1.e4 yerine 1.c4 açtığını görünce "Fischer ne zamandan beri İngiliz oynuyor?" diyerek tepki gösterir.

İngiliz Açılışı'ndan gelen oyunda 88 yaşındaki İsmet İnönü analiz verirken görülüyor.

Şüphesiz maçın sonucu daha belli olmamışken İsmet İnönü'nün Fischer'i mi yoksa Spassky'yi mi desteklediğini merak edenler vardır. Paşa, Gökçesu'nun anlatımına göre o gün herhangi bir şekilde herhangi bir oyuncuya karşı sempati belirtmemiş. Onu sadece mücadele ve satranç ilgilendirmekteymiş.

İnönülerde Satranç Geleneği

İsmet İnönü'den 3 kuşak sonra satranç geleneği en iyi şekilde devam ettiriliyor. Kısa bir süre önce vefat eden oğlu Ömer İnönü'nün torunu Münci İnönü Türkiye çapında derecelere sahip çok başarılı bir satranççı.

Münci İnönü, öğretmeni milli satranççı FM Alper Olcayöz ile 3. İstanbul Satranç Festivali'nde mücadele ederken görülüyor.

Prof. Sami Büyükgökçesu'ya, yıllar sonra İsmet İnönü ile anılarını bizimle paylaştığı için teşekkür ederiz.

Hazırlayan Selim Gürcan