Kara Ölüm - Paul Morphy

Satranç dünyasında kara ölüm lakabıyla anılan bu oyuncu modern satrancın belki de ilk ustası olarak kabul edilebilir.

1837 yılında New Orleans'da dünyaya gelen Morphy 1857 New York turnuvasını kazandıktan sonra Avrupa'ya gelerek zamanın önde gelen tüm ustalarını yenmiştir.

Belki de kendisi ile oynamayı kabul eden tüm oyuncuları yenmiştir demek daha doğru olacaktır, çünkü, Howard Staunton tüm gayretlere rağmen Morphy ile oynamayı kabul etmemiştir.

Her ne kadar, bu dönemde Staunton aktif satranç hayatını sonlandırmış olduğu ileri sürülse de Staunton'un bu maçtan özellikle kaçındığı da ifade edilmektedir.

Morphy satranç açılışlarında gelişmenin önemini en belirgin şekilde ortaya çıkaran oyuncu olarak tarihe geçmiştir. Bu anlamda, açılış teorisine ciddi katkıları olduğu kabul edilir.

Ne enterasandır ki, Morphy arkasında satranca ilişkin yazılmış hiç bir kitap ya da makale bırakmamıştır. Dolayısıyla, Morphy'yi ve onun satrancını anlayabilmek için elimizde sadece oyunları bulunmaktadır.

Bu malzeme onu anlayabilmek için yeterli midir, gelin onun bir oyununu inceleyerek karar verelim.

Morphy-Kont SIouard ve Dük Braunschweig, 1858

1. e4

Genellikle açık oyunlara yol açtığı bilinen bu hamle günümüzde de çok popüler olmasına rağmen, 19. Yüzyıl'ın vazgeçilmez tutkusuydu.

1. ...e5

O dönemde şah piyonu açılışları hemen her zaman e5 ile karşılanıyordu.

2. Af3

Atları fillerden önce çıkmak tercih edilir. Merkeze baskı, kısa rok için hazırlık. İdeal bir hamle.

2. ...d6

Philidor savunması, günümüzde hemen hiç oynanmamaktadır. Çok zayıf bir açılış olmamakla birlikte bir aletin geliştirilememiş olması ve siyahın şah filinin gelişimini engellediği için sıkışık bir oyuna yol açmaktadır. Ancak, oyunda hala ciddi bir hata yapılmamıştır.

3. d4

Basit bir hamle ama beyazın oyununun ne kadar rahatladığına dikkat ediniz. Beyazın her iki fili de serbestleşti, merkeze iki piyon yerleştirildi ve vezir de gerekirse oyuna girebilir.

3. ...Fg4

Hata. Filler atlardan sonra oyuna girmeli. Af6 oynanabilirdi. 4. Ac3 ed4

5. Ad4 veya 4 Ac3 Abd7 5. Fc4 sonrası beyazın oyunu daha rahat ve oynaması daha zevkli. Ancak, siyahın belirgin bir zafiyeti de yok.

4. dxe5

Morphy hata affetmez. Eğer 4. ……. de5 o zaman, 5. Vd8 Şd8 ve At açmazdan kurtuluyor. Şimdi, 6. Ae5 ve siyah piyon geride rok hakkını kaybetti ve karşısında Morphy var.

4. ...Fxf3

Siyah taş değişerek oyunu rahatlatmayı planlıyor. Morphy'nin satranç oynarken konsantrasyonun çok yüksek olduğu ve oyun boyunca bakışlarını tahtadan hiç kaldırmadığı söylenir. Ancak, oyunu kazandığını anlayınca başını tahtadan yavaş yavaş kaldırdığı ve zavallı rakibine anlamsız gözlerle baktığı söylenir. Galiba rakibi işte o anda oyunu kaybettiğini kesinlikle anlardı.

5. Vxf3

Fili piyonla almak pek şık olmazdı. G piyonu olmadan kısa nasıl olur acaba. Vezir oyuna biraz erken dönemde girdi diyorsunuz. Bakalım.

5. ...dxe5

Siyah piyon eşitliğini yeniden sağladı. İnsiyatif ve gelişme üstünlüğü beyazda.

6. Fc4

Tehdit 7. Vf7 mat.

6. ...Af6

Mat engellendi hem de bir taş geliştirildi. Ancak, sorunlar bitmedi yeni başlıyor.

7. Vb3

Tehdit 8.Ff7+ ve 9. Ve6 mat. Aynı zamanda b7 piyonuna da saldırı mevcut. Galiba siyahın son hamlesi doğru değil ne dersiniz?

7. ...Ve7

Eğer beyaz b7 piyonunu alırsa, 8……… Vb4+ ile vezirler değişilecek ve bir piyon eksikle oyuna devam edilecek.

8. Ac3

Morphy bir piyonla iktifa etmiyor. Yeni bir taş geliştirerek pozisyon üstünlüğünü sürdürüyor.

8. ...c6

Siyah b7 piyonu ile Veziri arasında bağlantı kurdu.

9. Fg5

Beyazın son hafif aleti de oyuna girdi. Morphy o kadar sade oynuyor ki.

9. ...b5

Beyaz Filini kaçarsa ne ala.

10. Axb5

Artık aksiyon. Beyaz iki piyona bir At feda ediyor.

10. ...cxb5

11. Fxb5+ ...Abd7

Başka ne yapılabilirdi?

12. O-O-O

Kale d sütünuna yerleşti. Kısa bir hamle kaybına yol açıyordu. Morphy'nin tempo kaybına tahammülü yoktur.

12. ...Kd8

Siyahın taşları şahın çevresinde acaba bu yakın koruma işe yarayacak mı?

13. Kxd7

Şimdi de bir kalite fedası.

13. ...Kxd7

Şah oynamayamaz. Kale, At ya da Vezirle alınırsa, siyah Vezir kaybedilir. Zorunlu hamle.

14. Kd1

Beyaz son taşını da oyuna sürdü.

14. ...Vc5

Vezir açmazdan çıkıyor ama artık çok geç. 14. Vb4 de çözüm değil. 15. Ff6'dan sonra eğer 15. Vb3 16. Fd7 mat.

15. Fxd7+ ...Axd7

16. Vb8+ ...Axb8

17. Kd8 mat

Satranç tarihinin en popüler oyunu. Morphy o bakışlarını rakiplerinin 3………Fg4 hamlesinden sonra mı yöneltmiştir acaba?..